ป้ายกล้องวงจรปิดตามกฎหมาย

           บางคนในหมู่บ้านเห็นเพื่อนบ้านเอาป้ายที่มีรูป CCTV และเขียนทำนอง “พื้นที่นี้ติดตั้ง CCTV เพื่อรักษาความปลอดภัย” ก็ไปหาซื้อหรือก็อปไฟล์จากเน็ตมาแปะเอาบ้าง ด้วยความหวาดกลัวว่าจะผิดกฎหมาย PDPA  กฎหมายดังกล่าวถูกปั่นเป็นกระแสให้ “โอเวอร์” จากหลักการที่แท้จริงด้วยเหตุผลทางธุรกิจบางอย่างของบางคน  แต่เราลองมาดู PDPA ไม่ใช่กฎหมายถ่ายรูปหรือกฎหมาย CCTV  แต่เป็นกฎหมายที่ใช้บังคับกับ “ผู้ควบคุมข้อมูล” ซึ่งโดยทั่วไปจะเป็นผู้ประกอบการต่าง ๆ  โดยกำหนดหน้าที่หลายอย่างเป็นกระบวนการไม่ใช่แค่หน้าที่ให้ทำอย่างใดอย่างหนึ่ง

            แน่นอนว่าการใช้กล้อง CCTV  เมื่อบันทึกติดภาพ “มนุษย์” ที่ระบุตัวหรือเห็นหน้าได้  จัดเป็นการ “เก็บรวบรวมข้อมูลส่วนบุคคล”   และโดยหลักการของ PDPA ต้องขอความยินยอมก่อน  แต่มีข้อยกเว้นหลายอย่าง  โดยเฉพาะ “ประโยชน์โดยชอบด้วยกฎหมายของผู้ควบคุมข้อมูล”  ตามมาตรา 24 (5) ซึ่งก็รวมถึงการ “รักษาความปลอดภัย” (Security)  ในต่างประเทศที่มีกฎหมายคุ้มครองข้อมูลส่วนบุคคลก็มีหลักการทำนองนี้

แล้วจำเป็นหรือไม่ต้องติดป้ายเตือนไว้คู่กับกล้อง

          การติดตั้งกล้อง CCTV เพื่อรักษาความปลอดภัยจัดเป็นประโยชน์โดยชอบด้วยกฎหมาย ซึ่งเป็นข้อยกเว้นไม่ต้องขอความยินยอม แต่อย่างที่ได้ชี้ให้เห็นแล้วว่า  PDPA กำหนดหน้าที่หลายอย่าง แม้จะได้รับยกเว้นไม่ต้องขอความยินยอม แต่ก็ยังต้องทำหน้าที่อื่น ๆ เช่น  “การอธิบายรายละเอียดการใช้ข้อมูล” (Privacy notice)  อย่างที่เราเห็นในเว็บไซต์หรือแอพที่จะใช้บริการแล้วมีเอกสารมาให้เราต้องอ่านก่อนว่า “จะใช้ข้อมูลของเราอย่างไร”  ดังนั้น เราจึงเห็น ห้างสรรพสินค้า  อาคารสำนักงาน  ธนาคาร ฯลฯ  ติดตั้ง CCTV  เมื่อเราเดินเข้าไปและไม่มีการมา “ขออนุญาต” เราเลย แต่มีเพียง “ป้ายติดตั้งแจ้งว่า มีการใช้กล้อง CCTV” นั่นเท่ากับเขากำลังบอกเราว่า

“เราจะถ่าย CCTV ที่ติดภาพคุณ และเราทำได้ตามข้อยกเว้นของ PDPA ไม่ต้องขอความยินยอมจากคุณ เนื่องจากเป็นการกระทำเพื่อรักษาความปลอดภัยในสถานที่ของเรา  คุณก็แค่อ่านและรับทราบไว้ซะ”

         กลับมาที่บ้านพักอาศัยของเรา และอ่านข้อมูลตามกระแสที่แชร์ให้น่ากลัวว่าเราจะผิด PDPA  จึงต้องขออนุญาตคนก่อนถ่าย อาจจะต้องซื้อกล้องวงจรปิดแบบพูดโต้ตอบได้และดูจอมือถือตลอด ถ้าใครเข้ามาในกล้องก็ตะโกนขออนุญาตก่อน ฯลฯ หรือไม่ อย่างนั้นก็ต้องติดตั้งป้ายแบบห้างหรือธนาคารเพื่ออ้างข้อยกเว้นนั้น  หากเราอ่านกฎหมาย PDPA และทำความเข้าใจอย่างเป็นระบบทั้งหมดจะพบว่า กฎหมายนี้ไมได้ใช้กับเราในฐานะประชาชนที่ดำรงชีวิตในบ้านพักอาศัยในชุมชนในหมู่บ้าน

         เพราะมาตรา 4 (1) ยกเว้นว่า กฎหมายนี้ไม่ใช้บังคับกับการกระทำเพื่อประโยขน์ส่วนตนหรือในครอบครัว นั่นหมายความว่า เราจะได้รับยกเว้นจากหน้าที่อื่น ๆ ของกฎหมายนี้ไปด้วย รวมถึงหน้าที่ “การอธิบายรายละเอียด (Privacy notice) หน้าที่การทำบันทึกรายการให้เจ้าหน้าที่ตรวจสอบ ฯลฯ

           แค่ถามตัวเองว่าเราติดตั้งกล้อง CCTV เพื่อวัตถุประสงค์อะไร หากเป็นการทำไปเพื่อป้องกันโจรกรรม เพื่อดูเด็กดูผู้สูงอายุ ดูน้องหมาน้องแมว คุยกับอีกัวน่าในกรงไม่ให้เหงาฯลฯ เหล่านี้เป็นวัตถุประสงค์ส่วนตัวหรือในครอบครัวทั้งสิ้น  ส่งผลให้การติดกล้องของเรา แม้ติดข้อมูลส่วนบุคคลก็เข้าข้อยกเว้นมาตรา 4 (1)  ผลคือไม่ต้องอยู่ภายใต้หลักการใด ๆ ของกฎหมายนี้เลย ย้ำ! หากเข้ามาตรานี้ ก็ไม่ต้องไปดูว่ามีหน้าที่อื่นตามกฎหมายนี้อีกหรือไม่ แม้ว่าจะไม่มีป้ายติด แม้ว่าจะหันมุมออกไปเห็นถนนคนเดิน แม้จะหันไปเห็นสนามเพื่อนบ้าน เพราะมาตรา 4 (1) เป็นขอบเขตที่สำคัญของ PDPA และต้องอ่านตัวบทเท่าที่กฎหมายเขียน เราไม่สามารถสร้างเงื่อนไขเพิ่มเติมจากข้อความที่กฎหมายกำหนดไว้ได้

มาตรา 4 (1) ไม่ได้เขียนไว้ว่า การเก็บรวบรวมข้อมูลเพื่อวัตถุประสงค์ส่วนตัว “ต้องไม่ติดภาพคนอื่น” “ต้องบันทึกภาพอยู่ในพื้นที่ตัวเองเท่านั้น”

         ถ้าเข้าใจข้อกฎหมายอย่างชัดเจนตรงนี้เราจะตอบตัวเองได้เลยว่า เราต้องตั้งป้ายเตือน CCTV เหมือนเพื่อนบ้านบางคนหรือไม่  เราจะตอบได้ว่า เราต้องไปปรับทิศทางกล้องให้หันเข้าบ้านตัวเองเท่านั้นหรือไม่  เราต้องกังวลว่าเพื่อนบ้านจะมาฟ้องเราที่กล้องหันไปหน้าบ้านหรือสวนบ้านเขาได้หรือไม่  เพื่อนบ้านจะโผล่มาเคาะประตูขอใช้สิทธิดูภาพหรือขอให้ลบตาม PDPA ได้หรือไม่

คำตอบเรียบง่าย เราในฐานะผู้อยู่อาศัยในบ้าน ติดตั้งกล้องเพื่อวัตถุประสงค์ส่วนตัวหรือในครอบครัว เราไม่อยู่ภายใต้เงื่อนไขต่าง ๆ ของ PDPA เพื่อนบ้านจะมายกข้อหาต่าง ๆ ตามกฎหมายนี้กับเราไม่ได้